Opłatek artystycznie - ŚWIATY

Dawniej...z opłatków wykonywano również ozdoby świąteczne.

Pojawiły się one najpierw (na przełomie XVII /XVIII) w na dworach szlacheckich, tak samo jak obyczaj dzielenia opłatka.

Były to kołyski (dla Dzieciątka Jezus), krzyże, półksiężyce, słońca i gwiazdy. Te oryginalne i wyłącznie polskie, misterne ozdoby z opłatków w XIX w. pojawiły się także w chłopskich chatach. Jeszcze w początkach XX w. były one typowym i dość powszechnie występującym przystrojem świątecznym wnętrza mieszkalnego w okresie Bożego Narodzenia.

Z detali rożnego kształtu, wycinanych z opłatka, sklejano śliną (która ma właściwości dobrego, organicznego kleju) ażurowe, barwne gwiazdy duże i małe i wieszano je na końskim włosiu, lub nitkach na belkach stropowych, często na całej ich długości. Te świąteczne gwiazdy opłatkowe, występujące w niezliczonych  odmianach i w pełnej gamie delikatnych kolorów, wykonywano głównie w Polska płn.- wsch. Najpiękniejsze z nich i najbardziej misterne powstawały na Podlasiu.

Wśród opłatkowych ozdób wyróżniały się także formy przestrzenne, zwane światami lub wilijkami.

Tegoż wieczoru robią świat z opłatków, tj. wycinają okrągłe kawałki i robią z tego kulę, a wieszają go albo u tragarza, albo nad obrazkami. Jeśli muchy go nie zjedzą będzie rok urodzajny.(Cercha, Wieś Przebieczny w pow. wielickim …1900)

Światy miewały najczęściej formę kuli. Być może była to inspiracja sztuką sakralną, wizerunkami Chrystusa Króla z królewskim jabłkiem - czyli kulą z krzyżykiem w dłoni, co wyobrażać miało władanie nad kula ziemska, a więc  „światem”.

Światy bywały także ciekawą kombinacją, połączonych ze sobą, (pozlepianych śliną) elementów różnej wielkości i kształtu.

Opłatkowe ozdoby występowały najczęściej w Polsce płd., ale znano je i stosowano do świątecznej dekoracji mieszkań także i w innych regionach.

Światy (podobnie jak gwiazdy z opłatka) wieszano na belkach stropowych, w pobliżu ołtarzyka domowego („świętego stołu”) i - zawsze - nad wigilijnym stołem, a także na podłaźnikach i pierwszych choinkach.

Były nie tylko świąteczną dekoracja, ale podobnie jak opłatki z których je zrobiono - zapewniać miały domowi pokój, Bożą łaskę i różne dobrodziejstwa.

Starano się więc aby wisiały jak najdłużej, także po świętach. Uważano za dobry prognostyk dla domu, domowników i całego gospodarstwa jeśli długo zachowywały piękny wygląd, nie kruszyły się, nie traciły kolorów, nie legły się w nich robaki. Wróżyło to zdrowie, spokój, urodzaj, dostatek i wszelką pomyślność.

W Polsce tradycję wykonywania światów z opłatków podtrzymuje m.in. pani Danuta Sroka z Koszalina, dzięki której możemy podziwiać opłatkowe arcydzieła, fragment kolekcji (za zgodą autorki) przedstawiamy poniżej. Warto dodać, iż Pani Danuta jest również autorką książki  „Opłatkarstwo, podręcznik praktyczny” – kompendium wiedzy o dziedzinie sztuki, które może być inspiracją do pracy dla nauczycieli i instruktorów pracowni plastycznych.

Ozdoby płaskie:

Ozdoby przestrzenne: